رم، پایتخت جاودانه ایتالیا، شهری است که در هر گوشهاش تاریخ، هنر و زندگی جاری است. از آمفیتئاتر باستانی کولوسئوم تا میدانهای پرجنبوجوشی مثل پیاتزا ناوونا، رم ترکیبی شگفتانگیز از میراث رومی، معماری رنسانس و فرهنگ مدرن ایتالیایی را در خود جای داده است. سفر به رم یعنی قدم زدن میان قرنها تاریخ، جایی که هر سنگ و بنای تاریخی داستانی از امپراتوری روم باستان روایت میکند. این شهر با جاذبههایی چون واتیکان، فواره تروی و پانتئون، یکی از محبوبترین مقاصد گردشگری جهان است. اگر عاشق هنر، غذا و ماجراجویی هستید، بازدید از جاهای دیدنی رم تجربهای است که تا همیشه در ذهنتان باقی میماند. در ادامه با معروفترین دیدنیهای رم آشنا میشوید تا برنامهریزی سفرتان را دقیقتر و هیجانانگیزتر انجام دهید.
رم، پایتخت ایتالیا که به شهر ابدی معروف است، بیش از سه هزار سال تاریخ را در خود جای داده از معروفترین جاهای دیدنی رم میتوان به آثار باستانی، کلیساهای باشکوه و موزههای جهانی اشاره کرد. مرکز تاریخی رم یکی از میراث جهانی یونسکو است که نشان از تداوم تاریخی و معماری در هر دورهای دارد.
در ادامه فهرستی از جاهای دیدنی در رم را مشاهده خواهید کرد، ۲۲ جاذبهٔ برتر که برای بازدید، عکاسی و برنامهریزی سفر به پایتخت ایتالیا ضروریاند.
کولوسئوم، بهعنوان نمادی از روم باستان، یکی از پربازدیدترین جاهای دیدنی شهر رم ایتالیا و بزرگترین آمفیتئاترِ تاریخی جهان است. ساخت این بنای عظیم در زمان امپراتور واسپاسیان در سال ۷۲ میلادی شروع و در زمان تیتوس در ۸۰ میلادی تکمیل شد. این سازه بیضیشکل سنگی در دوران باستان گنجایش بیش از ۵۰ هزار تماشاچی داشت و صحنه مسابقات گلادیاتورها و نمایشهای پرهیجان دیگر بود. امروزه کولوسئوم به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جدید جهان شناخته میشود و بازدید از آن مانند قدم زدن در دل تاریخ امپراتوری روم باستان است.
میدان سن پیتر و کلیسای سن پیتر در واتیکان، یکی از بزرگترین بناهای مذهبی جهان است. کلیسا با طرح صلیب و گنبد عظیم میکلآنژ، بزرگترین کلیسای مسیحی جهان از نظر حجم داخلی محسوب میشود. گفته میشود جسد سنت پیتر، نخستین پاپ مسیحیان، در زیر این کلیسا به خاک سپرده شده و بسیاری از پاپها در مقبرههای این کلیسا دفن شدهاند. مقابل کلیسا، میدان سن پیتر قرار دارد که توسط برنینی با دایرههای بزرگ ستوندار احاطه شده و هر روز پذیرای شمار زیادی زائر و گردشگر است. بازدید از این مجموعه عظیم، فرصتی بینظیر برای لمس تاریخ و هنر دوره رنسانس است. میدان سن پیترو که به عنوان یکی از میدان معروف رم شناخته میشود، سالانه میزبان هزاران زائر و گردشگرِ علاقمند به تاریخ و هنر است.
پانتئون بنایی باستانی و محفوظ در رم است که در دوران امپراتور هادریان در قرن دوم میلادی به عنوان معبد خدایان روم ساخته شد. گنبد پانتئون با قطر داخلی ۴۳ متر، همچنان بزرگترین گنبد بتنی آزاد در جهان است. در مرکز گنبد، روزنی به قطر ۹ متر تعبیه شده که تنها منبع نور طبیعی بناست و حس اتصال بنا را به آسمان القا میکند. امروزه پانتئون که بهخاطر گنبد ۴۳ متری و روزنهٔ مرکزیاش مشهور است، یکی از محبوبترین مکان های تاریخی رم برای بازدید و عکاسی محسوب میشود؛ بهتر است صبح زود برای اجتناب از صفها مراجعه کنید. سبک کلاسیک و هندسه بینقص بنا و یکپارچگی داخلی آن، بازدید از پانتئون را تجربهای فراموشنشدنی میکند.
فواره تروی یا همان چشمه عشاق رم مشهورترین چشمه باروک در شهر رم است که در قرن هجدهم تکمیل شد. طراح این مجموعه مجسمهای نیکولا سالوی بود و مجموعهای باشکوه آبنمایی با ارتفاع ۲۶٫۳ متر و عرض ۴۹٫۱۵ متر خلق کرد. فواره تروی به دلیل مجسمه تریتون و صخرههای تزئینی زیبا و همچنین آب پرجنبوجوشش نمادی مشهور برای مردم این شهر میباشد. طبق سنت معروف، بازدیدکنندگان با انداختن سکه در آب فواره، آرزوی بازگشت مجدد به رم را میکنند، سکهها هر هفته جمعآوری شده و به امور خیریه اهدا میشوند. زیباشناسی فواره و حاشیههای تاریخی آن باعث شده Fontana di Trevi یکی از محبوبترین دیدنیهای رم باشد.
میدان رومن فروم و تپهٔ پالاتین که در فهرست مکان های تاریخی رم جای دارند، زمانی مرکز سیاسی و اجتماعی رم باستان بودند و امروز بازدید از خرابههایشان حس قدم زدن در تاریخ را به بازدیدکنندگان میکند. در بالای فروم، تپه پالاتین که به عنوان محل افسانهای تولد رم شناخته شده است دیده میشود که کاخهای امپراتوری روم در آن قرار داشت. امروزه با خرید بلیت مشترک میتوان همزمان فروم و تپه پالاتین را ببینید. بازدید از این ناحیه باستانی شمایل قدرت رم در گذشته را نشان میدهد، از کاخهای عظیم گرفته تا بقایای معابد و بازارهای عصر قدیم.
میدان معروف رم ناوونا یکی از زیباترین میدانهای تاریخی رم است که بر روی جایگاه ورزشگاه باستانی (Stadium of Domitian) ساخته شده و به شکل بیضی کشیده است. در مرکز میدان، فواره چهار رود اثر برنینی با مجسمههای دیدنی این هنرمند قرار دارد و در دو طرف آن دو فواره دیگر ساخته برنینی و بورومینی دیده میشود. کلیسای سن آگنس با گنبدش در یک سمت قرار گرفته و ساختمانهای تاریخی دور میدان حس و حال قرون وسطا را یادآوری میکنند. این میدان (Piazza Navona) همیشه مملو از کافهها، هنرمندان خیابانی و گردشگران است که فضا را به یکی از زندهترین نقاط گردشگری رم تبدیل کرده است.
پلههای اسپانیایی پلهسُرازی باشکوه متشکل از ۱۳۵ پله است که بین میدان اسپانیا و کلیسای ترینیتا دی مونتی قرار دارد. این پلهها در دهه ۱۷۲۰ میلادی به فرمان نایبالسلطنه اسپانیا ساخته شدند و تا به اکنون به عنوان یکی از نمادهای رم شناخته میشوند. پایین پلهها فواره باریکی به نام بارکاچا (قایق غرق شده) قرار دارد که توسط برنینی طراحی شده است. تماشای گردشگران و هنرمندان روی Spanish Steps و چشمانداز شهر از فراز آنها لحظهای جذاب را رقم میزند.
موزههای واتیکان یکی از بزرگترین مجموعههای هنری جهان را در خود جای دادهاند. در مسیر بازدید، اتاقهای رفائل و بالاخره کلیسای سیستین با سقف خیره کننده میکلآنژ قرار دارد. در سقف معروف سیستین تابلوی آفرینش آدم وجود دارد و تابلوی قضاوت نهایی میکلآنژ نیز در دیوار محراب قابل مشاهده است. موزههای واتیکان آثاری از رافائل، کاراواجو، مجسمههای یونانی رومی و گالری نقشهها را شامل میشوند که همگی شاهکارهای هنر غرب شمرده میشوند. بازدید از این موزهها سفری عمیق در تاریخ هنر ایتالیا و مسیحیت را برای مسافران رقم خواهد زد.
گالری بورگزه در کاخ سابق بورگزه در دل باغهای ویلا بورگزه قرار دارد و مجموعهای ارزشمند از آثار هنری در خود جای داده است. این موزه یکی از بهترین مجموعههای خصوصی در جهان است که توسط کاردینال شیپونه بورگزه جمع آوری شده بود. در این گالری شاهکارهایی از هنرمندانی چون کاراواجو، برنینی، کانوا، رافائل و تیتیان نگهداری میشود. مجسمه دیوید اثر برنینی و نقاشی پیوته مورگن دکس کاراواجو تنها بخشی از گنجینه گالری بورگزه است که هر عاشق هنر را مدهوش میکند.
موزه های کاپیتولین بر روی هیل کاپیتول در میدان کمپیدولیو قرار گرفتهاند و از قدیمیترین گالریهای عمومی جهان محسوب میشوند. این موزهها عمدتاً مجموعهای از آثار باستانی روم و نقاشیهای رنسانس را در خود دارند. از جمله آثار مشهور آن مجسمه گرگ کاپیتولین به عنوان نماد افسانهای رم و مجسمه غمانگیز سرباز گالِ (Dying Gaul) میباشد. مجموعه کاپیتولین (Musei Capitolini) از سال ۱۷۳۴ برای عموم مردم باز شده و امروزه همچنان علاقهمندان به هنر و تاریخ را از سراسر جهان به خود جذب میکند.
قلعه سنت آنجلو (Castel Sant’Angelo) در ابتدا آرامگاه امپراتور هادریان بود، بعدها به دژ پاپها تبدیل شد و اکنون موزهای ملی است که سالانه مسافران بسیاری از این مجموعه دیدن می کنند. معماری دایرهای شکل اولیه آرامگاه، بعدها توسط پاپها تقویت و حصارکشی شد تا رم را محافظت کند. درون قلعه مجموعهای از تابلوها، مجسمهها و سلاحهای تاریخی به نمایش درآمده است. همچنین از بالای بام قلعه نیز میتوان نمای تماشایی شهر رم و رود تیبر را مشاهده کرد. مسیر مخفی و شکنجهگاه پاپها در این قلعه افسانهای نیز با راهنما قابل بازدید میباشد.
حمامهای کاراکالا از بزرگترین و باشکوهترین حمامهای عمومی روم باستان بودند. این مجموعه در قرن سوم میلادی (حدود سال ۲۱۶) ساخته شد و روزگاری میتوانسته ۱۶۰۰ نفر را همزمان در خود جای دهد. بخشهای مختلفی چون رختکن، تالار ورزش، و تالار آب گرم و سرد در این حمامها وجود داشت. خرابههای باقیمانده از سازه عظیم ۲۵ هکتاری نشان میدهد که این مجموعه تاریخی با کاخها، کتابخانه و باغها محصور بوده است. گرچه امروز تنها ویرانههای آن پا برجاست، اما شکوهمندی این بنا منحصر به فرد همچنان حس و حال دوران اوج آن را به بازدیدکنندان منتقل میکند.
باسیلیکای سنت جان لاتران در رم، قدیمیترین کلیسای مسیحی ایتالیاست که به دستور امپراتور کنستانتین در سال ۳۲۴ میلادی ساخته شد. این بنا برای قرنها بهعنوان کلیسای اصلی پاپ در رم شناخته میشد و جایگاه ویژهای در تاریخ مذهبی جهان دارد. مردم از آن با عنوان «کلیسای مادر جهان» یاد میکنند، زیرا محل کرسی رسمی اسقف رم یا همان پاپ است. فضای داخلی کلیسا ترکیبی چشمگیر از سبکهای معماری رومی، رومانسک و باروک دارد. سقف طلاکوب، موزاییکها و کاشیکاریهای رنگارنگ، جلوهای باشکوه به آن بخشیدهاند. تندیسهای بزرگ حواریون در امتداد شبستان و محراب باشکوه مرکزی نیز از شاهکارهای هنری این مکان محسوب میشوند. بازدید از این کلیسا، سفری به دل تاریخ، ایمان و هنر ایتالیایی است.
فروم تراژان آخرین میدان بزرگ امپراتوری روم است که به فرمان تراژان ساخته شد. در این مجموعه که در قرن دوم میلادی تأسیس شد، ستون مشهور تراژان با ارتفاع حدود ۳۸ متر به عنوان برجستهترین سازه در رم یاد میشود. بر روی ستون، برجستهکاریهای مفصلی از جنگهای تراژان با داچها حک شده که به عنوان اسناد تاریخی کم پیدا باقی مانده است. همچنین بقایای کتابخانه و دو تالار بزرگ (بازاهای تراژان) در این مجموعه وجود دارد که بخشی از مهندسی و معماری روم باستان را به نمایش میگذارند.
پارک پینچیو، یکی از دلانگیزترین بخشهای ویلای بورگزه در رم است که با چشماندازهای شاعرانه و منحصربهفردش، روح هر بینندهای را جلا میدهد. این پارک روی تپهای سرسبز قرار گرفته و چشماندازی باشکوه از شهر ابدی رم را پیش رویتان میگذارد؛ جایی که منارههای سن پیتر در غروب طلایی آفتاب، تصویری فراموشنشدنی میسازند. مسیرهای سنگفرششده و درختان بلند و سایهدار، فضایی آرام و دلپذیر برای قدمزدن فراهم کردهاند. بازدید از پارک پینچیو فرصتی است برای رهایی از شلوغی شهر و لذتبردن از سکوتی دلنشین در قلب رم. درست در کنار این پارک، رستورانی معروف با چشماندازی پانورامیک از شهر قرار دارد که تجربهای رمانتیک و متفاوت از رم را کامل میکند.
کلیسای کوچک اما معروف سانتا ماریا در ویا به علت وجود چاه معجزهآسا مشهور شده است. در سال ۱۲۵۶، چاه زیر این کلیسا لبریز شد و تصویر مریم مقدس بر آب آن ظاهر گردید. این واقعه به عنوان یک معجزه در میان مردم شناخته شد و کلیسای سانتا در همان محل ساخته شد. امروزه بسیاری از مردم و زائران برای نوشیدن آب معجزهآسا به این کلیسا میآیند. این مکان با معماری دوره رنسانس و تزیینات باروک خود محیطی معنوی و اسرارآمیز را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است.
طاق تیتوس رم یک یادمان پیروزی است که در سال ۸۱ میلادی به افتخار پیروزی امپراتور تیتوس بر یهودیان ساخته شد. این طاق سنگی تککمان، در شرق فروم رم قرار دارد و نقش برجستههای مشهور غنایم بیتالمقدس بر روی آن دیده میشود. بنا توسط برادر تیتوس، امپراتور دومیتیان، ساخته شد تا علاوه بر تجلیل از پیروزیها، خدایان پدر تیتوس را نیز گرامی بدارد. مشاهده این بنای بزرگ با معماری کلاسیک، حس حضور در روم باستان و تاریخ پرچالش آن را به بازدیدکننده منتقل میکند.
محله تراستور رم ایتالیا محیطی قدیمی و جذاب در غرب رود تیبر است که معنای نام آن آن سوی تیبر شاخته می شود. در میان خیابانهای باریک سنگ فرش شده و ساختمانهای رنگارنگ این محله، حال و هوای زندهای از هنر و زندگی محلی جریان دارد. تراستور به خاطر کافهها، رستورانها و کلوپهای شبانهاش شهرت یافته و یکی از مراکز اصلی زندگی شبانه رم به شمار میآید. قدم زدن در این محله توریستی و سرشار از انرژی، فرصتی برای چشیدن غذاهای اصیل ایتالیایی و ملاقات با مردم مهربان رم برای مسافران این کشور فراهم میکند.
میدان ونیز یکی از میادین شلوغ و مهم رم است که بنای یادبود بزرگ «محراب میهن» (Altare della Patria) در آن قرار دارد. این بنای سفید مرمری عظیم برای بزرگداشت ویتوریو امانوئل دوم، اولین شاه ایتالیا پس از اتحاد کشور، بین سالهای ۱۸۸۵ تا ۱۹۳۵ ساخته شده است. در اطراف میدان ونیز همچنین ساختمانهای تاریخی مهمی چون «کاخ ونیز» (محل سابق اقامت پاپها) و کلیسای سانتا مارک دیده میشوند. میدان ونیز امروزه بهدلیل نمایش معماری نئو-کلاسیک و یادبودهای ملی، یکی از مکانهای محبوب توریستی رم است.
موزه ملی هنرهای قرن بیست و یکم (MAXXI) اولین موزه دولتی ایتالیا برای هنر معاصر است که توسط معمار سرشناس زاها حدید طراحی شده و در سال ۲۰۰۹ افتتاح شد. این ساختمان آجری با خطوط منحنی و فضای داخلی باز، خود یک اثر هنری معاصر محسوب میشود. در گالریهای موزه، مجموعهای از آثار هنرمندان معاصر ایتالیایی به نمایش گذاشته میشوند، از جمله مجسمهها و نقاشیهای تعاملی و نوآورانه. موزه ماکسی نشاندهنده تلاش رم برای حفظ خلاقیت مدرن در کنار میراث باستانی است و برای دوستداران هنر آوانگارد تجربهای تماشایی است.
کلیسای سانتا ماریا ماجوره، بزرگترین کلیسای مریم مقدس و یکی از چهار باسیلیکای پاپی رم، مکانی باشکوه با تاریخچهای غنی میباشد. این کلیسا از قرن پنجم تاکنون چندین بار بازسازی شده و تزئینات داخلیاش نگاه هر بینندهای را مسحور خود میکند، از سقفهای طلاداری خیرهکننده گرفته تا موزائیکهای باقیمانده از قرن پنجم. نمازخانه پائولینا اثر میکلآنژ و نمازخانه سیستینا اثر دومنیکو فونتانا، بخشهای شاخص این بنا هستند که هر گردشگری را به تحسین وا میدارند. معماری عظیم و افسانه برف معجزهآسا، باسیلیکای سانتا ماریا ماجوره یکی از مهمترین جاهای دیدنی رم در ایتالیا مقصدی محبوب برای گردشگران و زائران است.
۲۲. خیابان باستانی آپیا و گوردخمه ها
جادهی باستانی آپیا (Via Appia Antica) نخستین شاهراه روم باستان است که در ۳۱۲ قبل از میلاد بنا شد و رم را به برندیسی متصل میکرد. بخشی از این جاده باستانی اکنون پارکی است که آرامگاههای بزرگ و خرابههای تاریخی را در کنار خود دارد. در نزدیکی آپیا، دو گوردخمه اصلی سان سباستیانو و سان کاللیستو قرار دارند که آرامگاههای زیرزمینی مسیحیان نخستین و برخی پاپهای اولیه بودند. راهپیمایی در مسیر تاریک گوردخمهها، ضمن یادآوری سرسختی تاریخی مسیحیان و نقوش رمزگونه دیوارها، تجربهای دیگر از سفر در زمان را برای گردشگران رقم میزند.
بهترین زمان برای بازدید از جاهای دیدنی رم فصل بهار (آوریل، ژوئن) و فصل پاییز (سپتامبر، اکتبر) میباشد. در فصل تابستان ازدحام، صفها و گرما زیاد است و در فصل زمستان کوتاه ترند.
رم شهری است که هر قدم در آن پلی است میان تاریخ و زندگی روزمره، بازدید از جاهای دیدنی رم فرصتِ لمس هنر، معماری و فرهنگ ایتالیا را فراهم میکند. از عظمت کولوسئوم گرفته تا سکوت باشکوه پانتئون، هر مکان داستانی دارد که میتواند سفر شما را به خاطرهای ماندگار تبدیل کند. اگر میخواهید بیشترین بهره را از سفر به ایتالیا ببرید، یک تور حرفهای به شما کمک میکند مسیرها را بهینه کنید، از صفها عبور کنید و نکات محلی را کشف نمایید. همراه با راهنمای محلی میتوانید جاهای کمتر شناختهشده را ببینید، بهترین لوکیشنها برای عکسبرداری را پیدا کنید و زمانبندی سفرتان را هوشمندانه بچینید. زمانش رسیده تا با برنامهریزی دقیق، بلیط خود را رزرو کرده و یا با خرید تور ایتالیا راهی رم شوید و تجربهای کامل، امن و پر از تصویر را برای خود رقم بزنید. رزرو تور ایتالیا در مجموعه گردشگری مسترجت تجربهای تکرار شدنی برای شما رقم خواهد زد.
در این بخش به برخی از سوالات کاربران در مورد جاهای دیدنی در رم پاسخ میدهیم:
به طور کلی بهار (مارس تا ژوئن) و اوایل پاییز (سپتامبر تا نیمهٔ اکتبر) بهترین فصلها برای بازدید از جاهای دیدنی رم محسوب میشوند؛ در این بازهها هوا ملایمتر است، تعداد گردشگران نسبت به اوج تابستان کمتر است و نور مناسبتری برای عکاسی فراهم میآید. تابستان بهدلیل گرما و ازدحام بیشتر، و زمستان بهعلت روزهای کوتاهتر و شرایط آب و هوایی نامساعد برای برخی بازدیدها کمتر مناسباند.
بهترین جاهای دیدنی ایتالیا رم شامل کولوسئوم، رومن فروم، موزه های واتیکان و سیستین چپل، پانتئون، فواره تروی، پیاتزا دی اسپاگنا، باغ پینچیو، طاق تیتوس، ترستور و میدان ونیز میشود.
جاهای دیدنی رایگان رم پانتئون، فواره تروی، پیاتزا دی اسپاگنا و پلههای اسپانیایی است.
مدت زمان لازم بستگی به شیوهٔ سفر و سرعت بازدید شما دارد؛ برای بازدید معقول از نقاط مرکزی شامل کولوسئوم، واتیکان، پانتئون، فواره تروی، چند موزه و محلههای شاخص، حداقل ۴ تا ۷ روز توصیه میشود. در صورت محدودیت زمانی، اولویتبندی جاذبهها و استفاده از بلیتهای ترکیبی یا تورهای فشرده به شما امکان میدهد بیشترین تعداد مکانها را در زمان کمتر ببینید.
رزرو بلیت از وبسایتهای رسمی مجموعهها یا ارائهدهندگان معتبر و مورد تأیید، بهترین راهکار است تا از مواجهه با صفهای طولانی و فروش بلیتهای غیررسمی جلوگیری شود. بلیتهای «skip-the-line» یا تورهای راهنمای دارای دسترسی سریع معمولاً هزینهٔ اضافی دارند اما در فصول شلوغ صرفهجویی چشمگیری در زمان فراهم میکنند.
نقاطی همچون فواره تروی، میدان ناوونا، پلههای اسپانیایی، نمای بالای پارک پینچیو و نمای روبهروی کولوسئوم از محبوبترین لوکیشنها برای عکس رم ایتالیا هستند. برای گرفتن تصاویر بدون ازدحام، پیشنهاد میشود صبح زود یا حوالی غروب به این نقاط بروید و از دیدگاههای مرتفع یا اطراف پارکها نیز استفاده کنید.
شبکهٔ حملونقل روم شامل مترو، اتوبوس و ترامواست و بلیتهای زمانی (مثلاً ۲۴، ۴۸ یا ۷۲ ساعته) و بلیتهای روزانه برای گردشگران مقرونبهصرفهاند. برای برنامهریزی بازدید از چند مکان تاریخی و مراکز خرید رم بهتر است نوع بلیت را بر اساس تعداد سفرهای روزانه انتخاب کنید و از کارتهای الکترونیک یا فروشگاههای معتبر بلیت تهیه کنید.
رم بهطور کلی شهری امن برای گردشگران است اما در نقاط پرتردد و اطراف جاذبهها مانند هر مقصد توریستی باید مراقب جیببرها بود. توصیه میشود مدارک شناسایی و پول نقد اضافی را در محلهای ایمن نگهداری کنید، از کیفهای جلو یا زیپدار استفاده نمایید و هنگام تجمع یا عکاسی هوشیار بمانید. بیمهٔ سفر و نگهداری نسخهٔ دیجیتال پاسپورت نیز اقدامات مفید دیگری هستند.
بله؛ راهنماهای محلی اطلاعات تاریخی، روایتهای فرهنگی و مسیرهای بهینه را ارائه میدهند که ارزش تجربی بازدید را افزایش میدهد. در مکانهای شلوغ مانند واتیکان یا کولوسئوم، حضور راهنما یا تور «skip-the-line» علاوهبر آشنایی عمیقتر، زمان بازدید را نیز بهشکل قابل توجهی بهینه میکند.
رم برای خانوادهها مناسب است؛ اما برنامهریزی با فواصل کوتاهتر بین جاذبهها، گنجاندن زمانهای استراحت و انتخاب بازدیدهای صبحگاهی به منظور جلوگیری از خستگی کودکان توصیه میشود. بهرهگیری از پارکها، میدانها و فعالیتهای مناسب کودکان تجربهٔ سفر را برای همهٔ اعضای خانواده دلپذیرتر خواهد ساخت.