ژاپن همواره در دنیای مد، بهعنوان کشوری پیشرو و خلاق شناخته شده است. از سبکهای خیابانی و ساختارشکنانه تا طراحیهای مینیمال و سنتگرایانه، مد در این کشور طیف گستردهای را در بر میگیرد. اما در میان تمام گرایشها و سبکهای نوظهور، یک عنصر از گذشته تا امروز بدون تغییر باقی مانده است: کیمونو، لباس سنتی ژاپنی که نهتنها تاریخ، بلکه هویت یک ملت را در خود جای داده است.
کیمونو ؛ لباس سنتی ژاپن با ریشهای هزار ساله، با فرم مشخص و منحصر بهفرد خود که اغلب به شکل حرف T دیده میشود، از دوره هیآن (794 تا 1185 میلادی) به بخشی جداییناپذیر از فرهنگ پوشش در ژاپن تبدیل شد. این لباس سنتی که ابتدا تحت عنوان «رداء» شناخته میشد، در ابتدا هم توسط اشراف و هم مردم عادی مورد استفاده قرار میگرفت، اما با گذر زمان و ورود به دوره ادو (1603 تا 1867)، اشکال مختلف آن با نامهایی نظیر "کوسوده" (آستینکوچک) و "اوسوده" (آستینبزرگ) دستهبندی شدند. در نهایت کوسوده محبوبتر شد و در میان تمامی اقشار جامعه، از هر سن و جنسیتی، به لباسی رایج تبدیل شد.
در دوره میجی (1868 تا 1912) با گسترش ارتباطات تجاری ژاپن با غرب و ورود مدرنگرایی، بسیاری از سنتها دستخوش تغییر شدند. کیمونو نیز کمکم جای خود را به پوششهای غربی داد. با این حال، این لباس همچنان جایگاه خود را به عنوان پوشاک رسمی در مراسم و مناسبتهای خاص حفظ کرده است.
کیمونو لباس سنتی ژاپن تنها یک لباس نیست، بلکه نوعی بیان بصری از هویت، جایگاه اجتماعی و سلیقه فردی است. طراحی این لباس بهگونهای است که اندازه و فرم بدن اهمیتی ندارد؛ پارچهها به صورت برشهای مستقیم دوخته میشوند و با کمربند پارچهای به نام "اوبی" بسته میشوند. هر جز از کیمونو—از جنس و رنگ پارچه گرفته تا طرح و تزئینات—دارای مفاهیم نمادین است.
برای مثال، استفاده از ابریشم نشانهای از ثروت و جایگاه اجتماعی بالا بوده و اغلب در مراسم رسمی استفاده میشده است. الگوهای طبیعی نیز مفاهیم فرهنگی خاصی را منتقل میکنند؛ مانند تصویر مرغ ماهیخوار که نماد عمر طولانی و خوشاقبالی است، یا غاز اهلی که به وفاداری و خوشبختی در زندگی زناشویی اشاره دارد. حتی الگوهایی مانند برگ شاهدانه، نشاندهنده رشد و سلامت در دوران جوانی هستند.
تحقیقات انجامشده توسط موزه ویکتوریا و آلبرت لندن، نشان دادهاند که رنگهای استفادهشده در کیمونو ارتباطی مستقیم با طبیعت و کاربردهای درمانی گیاهان دارند. برای نمونه، رنگ آبی از گیاه نیل استخراج میشود که در طب سنتی ژاپنی برای درمان بیماریهایی نظیر آنفولانزا و گزشها بهکار میرفته است. بنابراین، پوشیدن کیمونو با این رنگ نهتنها زیبایی دارد بلکه نوعی نماد محافظت در برابر بیماریها نیز تلقی میشود.
بیشتر بخوانید: راهنمای سفر به ژاپن
کیمونو لباس سنتی ژاپن نهتنها در ژاپن، بلکه در سطح بینالمللی نیز الهامبخش طراحان برجستهای مانند ایو سن لوران، بالنسیاگا و الکساندر مککوئین بوده است. بسیاری از آنها در طراحیهای خود از فرم، ساختار یا نمادگرایی این لباس بهره گرفتهاند.
تأثیر این لباس به دنیای مد محدود نمیشود؛ هنرمندان بزرگی مانند دگا و مانه نیز زنان با کیمونو را در آثار خود به تصویر کشیدهاند. در سال 2013، دو هنرمند معاصر، اریک مارکوو و تام نوریس نمایشگاهی از مجسمههایی با الهام از کیمونو برگزار کردند که تماماً از شیشههای رنگارنگ ساخته شده بودند.
جالبتر آنکه، کیمونو به عنوان نمادی از آزادی فردی در برابر محدودیتهای اجتماعی نیز شناخته میشود. در دورههایی که زنان غربی هنوز با پوششهای سخت و محدودکننده روبهرو بودند، کیمونو برای بسیاری از هنرمندان و نویسندگان (مانند ویرجینیا وولف) پوششی برای اعتراض و آزادی بود.
در سالهای اخیر، ژاپنیها شیوههای نوآورانهای برای استفاده دوباره از کیمونو لباس سنتی ژاپن پیدا کردهاند. برای مثال، برخی از عروسها کیمونوهای قدیمی خود را با تغییراتی هوشمندانه به لباس عروس تبدیل میکنند؛ تغییری که نه تنها زیبا و منحصربهفرد است، بلکه قابل بازگشت هم هست. تنها با بستن آستینها به شکل پاپیون، لباس دوباره به حالت کیمونوی سنتی خود بازمیگردد.
شرکتهایی مانند Watabe Wedding در کیوتو، مجموعههایی از این لباسهای خاص را برای اجاره ارائه میدهند که از کیمونوهای اصیل ساخته شدهاند. این روند نشان میدهد که مردم به جای کنار گذاشتن سنت، آن را با زندگی امروزی پیوند زدهاند.